Gespiegeld of omgekeerd inzamelen heeft als basisgedachte dat de waardevolle grondstoffen aan huis worden opgehaald, en het restafval door de inwoners wordt weggebracht. In feite is het ‘omgekeerd’ van hoe de inzameling van afval in Nederland van oudsher is opgezet: restafval wordt veelal aan huis ingezameld en voor waardevolle stromen als glas, papier en kunststoffen is vaak een brengvoorziening.
Bij veel gemeenten in Nederland is omgekeerd inzamelen de trend. Ook in de regio van Circulus-Berkel is die weg ingeslagen. Het tempo verschilt echter per gemeente.
In veel gemeenten zijn voorzieningen voor het gespiegeld inzamelen al voor een groot deel aanwezig. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ondergrondse brengvoorzieningen bij hoogbouw en in binnensteden. Verschillende gemeenten hebben de inzamelfrequentie van restafval verlaagd. In grondstoffenplannen wordt vooruitgekeken naar gespiegeld inzamelen. Samen met gemeenten gaat Circulus-Berkel verder met het verkennen van de mogelijkheden op lokaal niveau.
In 2016 vindt in Circulus-Berkel gemeenten de introductie plaats van een speciale inzameltas. In deze stevige tas van gerecycled plastic kunnen oude boeken, elektrische apparaten, speelgoed en textiel in huis tijdelijk worden opgeslagen. Op de inzameldag wordt de tas aan de straat gezet en opgehaald. Per post ontvangt het huishouden een nieuwe tas.
De invoering van deze BEST-tas is de eerste fase in een traject dat zich richt op behoud van grondstoffen en creëren van werkgelegenheid. De materialen en apparaten uit de tas worden gesorteerd door kringlooporganisaties in de regio die ze vervolgens in hun eigen winkels verkopen. De onverkoopbare producten worden vervolgens doorgeleid naar gespecialiseerde verwerkers voor hergebruik.
Als enige tijd ervaring is opgedaan met de BEST-tas zal gekeken worden naar verdere optimalisatie. In deze tweede fase zouden bijvoorbeeld bewerkingsactiviteiten, zoals de sortering van textiel, die buiten de regio plaatsvindt, naar de regio toe gehaald kunnen worden voor extra (sociale) werkgelegenheid en optimalisering van het grondstoffenbehoud.
Brummen, Deventer en Zutphen hadden al aparte inzamelstructuren voor drankpakken. In 2015 zijn ook Apeldoorn, Bronckhorst, Doesburg, Lochem en Epe drankpakken gescheiden gaan innemen. In alle gemeenten kunnen de drankpakken met de plastic verpakkingen meegegeven worden. In de loop van 2015 is ook blik aan deze stroom toegevoegd. De invoering is gefaseerd in de gemeenten uitgevoerd en goed verlopen.
Vanaf 1 januari 2015 zijn gemeenten zelf verantwoordelijk voor de sortering en vermarkting van de bij hen ingezamelde PMD. Circulus-Berkel heeft dit voor haar gemeenten en samen met andere overheidsbedrijven in 2014 aanbesteed. Door het grotere volume dat daarmee aan de markt kon worden aangeboden, konden de eisen aan de sortering en kwaliteit verhoogd worden. SUEZ, die de opdracht gegund heeft gekregen, staat garant voor een hergebruikspercentage van 90 procent.
Een goed voorbeeld van het terughalen van arbeid naar de regio is de sortering van e-goed. Tot 2016 werden de ingezamelde apparaten naar ontmantelingswerkplaatsen buiten de regio gebracht. In een samenwerking met Weee Nederland is in januari 2016 een centrum in de regio geopend waar afgedankte elektrische en elektronische apparaten worden gesorteerd op hergebruiksmogelijkheden. Er wordt gestart met vijf arbeidsplaatsen, waarmee sociale werkgelegenheid wordt gecreëerd.
Het is voor Circulus-Berkel de eerste structurele stap in het regionaal bewerken van ingezamelde goederen. Vanuit de BEST-tas en kringloopwinkels verwachten we een toename van de apparaten voor het centrum. De komende tijd kijken we of de keten nog verder valt te optimaliseren met het oog op grondstoffen en werkgelegenheid. Vanaf 2019 bestaat ook de mogelijkheid om de vermarkting van de ontstane grondstoffen te gaan verzorgen.
Jaarlijks worden tien tot vijftien grote evenementen in de regio gehouden. Samen met de organisatoren kijken wij hoe de afvalstromen het meest efficiënt ingezameld kunnen worden. In 2015 gebeurde dat onder andere met afvaleilanden tijdens de wandelvierdaagse in Apeldoorn. Ook werd de gescheiden afvalinzameling verzorgd tijdens een grootschalig dance-event, de Pinkstermarkt en het Dickens Festijn in Deventer dat jaarlijks 150.000 toeschouwers trekt. Bij de meeste evenementen wordt meer dan 70 procent afvalscheiding gerealiseerd.
In 2015 plaatsten we tijdens Koningsdag milieuwanden in Apeldoorn en Diepenveen. Handelaren gaven we bij het uitreiken van verkoopvergunningen BEST-tassen voor de spullen die niet verkocht werden op de kleedjesmarkten. In Deventer werden daarnaast containers ingezet. Zo kon meer dan 7.000 kilo aan herbruikbare goederen worden ingenomen.
Op rommelmarkten kijken we ook naar mogelijkheden om afval gescheiden in te zamelen. Op een middelgrote rommelmarkt in Diepenveen wierp dit afgelopen jaar al vruchten af. Werd hier in 2014 nog 7.500 kilo restafval gestort, in 2015 is dit teruggebracht tot 1.900 kilo. Grondstoffen die gescheiden werden zijn glas, klein chemisch afval, aardewerk, papier, kunststof, hout en e-goed.
In 2016 start de Giro d’Italia in Apeldoorn. Verwacht wordt dat de start van de wielerronde 100.000 bezoekers trekt. Ook dan zal Circulus-Berkel zich samen met de organisatoren achter het evenement inzetten voor een schoon evenement.
Op de dag van de duurzaamheid, 9 oktober 2015, startte Circulus-Berkel de campagne 100-100-100. De campagne daagde honderd huishoudens uit om honderd dagen 100 procent afval vrij te leven. Circulus-Berkel nam het stokje over van collega-bedrijf Rova die het programma als eerste heeft uitgevoerd. Er was grote belangstelling voor vanuit de hele regio.
Op 17 januari 2016 was de laatste dag en op 12 februari werden de resultaten gepresenteerd. Daaruit bleek dat – omgerekend naar een jaargemiddelde – een vermindering van restafval mogelijk was tot ruim 20 kilo per persoon per jaar. Dat is 83 procent minder restafval vergeleken met het gemiddelde in onze regio (124 kilo). Een groot deel van de deelnemers heeft zeer enthousiast geprobeerd volledig afvalvrij te leven, maar heeft zich ook gerealiseerd dat dit doel echt halen erg moeilijk is. Het belangrijkste is echter dat ieder huishouden in staat is om de hoeveelheid restafval enorm te reduceren, door slimmer in te kopen, zorgvuldiger met materialen om te gaan en beter afval te scheiden.
Een andere belangrijke conclusie is dat bij de deelnemers veel behoefte is aan informatie over welke materialen bij welke grondstofstroom moeten worden gescheiden. Ook op het gebied van inkopen leven nog veel vragen over hoe dit zo afvalvrij mogelijk gedaan kan worden. Op 12 februari werd het project overgedragen aan het collega-bedrijf Twente Milieu.
Ook in de zomer van 2015 ontving Circulus-Berkel op haar recyclepleinen jong snoeisel van de Taxus baccata. Het snoeisel bevat baccatine, een waardevolle stof die wordt gebruikt voor de productie van medicijnen tegen kanker. In totaal werd 45,3 m3 taxussnoeisel ingeleverd. Een opbrengst die goed is voor meer dan 45 chemotherapieën. Voor deze opbrengst schonk Circulus-Berkel namens Vergroot de Hoop 2.265 euro aan stichting Kenniscentrum Oncologie. Patiënten uit de regio en hun naasten kunnen bij dit centrum terecht voor ondersteuning.
Eind 2015 organiseerden de gemeente Deventer en Circulus-Berkel samen met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu een werkconferentie over afval scheiden buitenshuis. Op de bijeenkomst vond de introductie plaats van de ‘Deventer norm’: daarbij is het hoge niveau van afvalscheiding binnenshuis ook van toepassing op de buitenruimte. Dat betekent het scheiden van veeg- en zwerfafval, het scheiden van afval in prullenbakken die uit verschillende compartimenten bestaan, en het scheiden van afval bij scholen en verenigingen (Cleanwise) en evenementen.
Zestig vertegenwoordigers uit de sport, het openbaar vervoer, evenementen, openbare ruimte en scholen waren zeer te spreken over de uitwisseling van ervaringen. Er bleek ook veel te doen en mogelijk in bijsturen van gedrag, financiering en regelgeving. Uit de werkconferentie zijn actiepunten voor verschillende partijen gekomen die in 2016 en daarna worden opgevolgd.
Het concept van CleanWise slaat goed aan. Het idee is dat grondstoffen scheiden op school net zo gewoon moet zijn als thuis. Scholen krijgen dezelfde inzamelmiddelen voor gescheiden inzameling als thuis en daarnaast ook een educatief programma dat in samenwerking met educatieve partners is ontwikkeld. Een website levert alle informatie over CleanWise, voor zowel de ouders als de kinderen. In Deventer was het al een succesvol project bij basisscholen en in 2016 wordt een programma ontwikkeld dat is toegespitst op middelbare scholen. Daarnaast zijn Lochem en Doesburg op basisscholen met het programma begonnen. In 2016 volgen Bronckhorst en Zutphen.
Zes gemeenten in de regio doen mee met de landelijke pilot voor het gescheiden inzamelen van blikjes en flesjes. De pilot heeft tot doel zwerfafval te bestrijden, retourstromen te bevorderen via beloning en de maatschappelijke betrokkenheid te vergroten. Doesburg, Deventer, Bronckhorst, Lochem en Zutphen sluiten de pilot aan op het programma van CleanWise. Apeldoorn wil een proef doen met retourautomaten op scholen.